"Λουλούδια στο κάδρο", Cmyk art cafe (Λευκάδα)

Η νέα μου έκθεση στο αγαπημένο και φιλόξενο Cmyk art cafe (Λευκάδα) άρχισε και σας περιμένει να την επισκεφθείτε...

«Λουλούδια στο κάδρο»

Ιούνιος 2024

CMYK Art cafe (I. Μελά 69, Λευκάδα)

 

Λουλούδια και ζώδια σε κάδρο (Ταύρος, Παρθένος, Καρκίνος)

της Καίτης Χόρτη

 

Μια νέα εικαστική προσέγγιση στο επαναχρησιμοποιούμενο υλικό (upcycling - ποδήλατο) με τον τίτλο «Λουλούδια στο κάδρο» έρχεται να προστεθεί στις έως τώρα εμφανίσεις της εικαστικού Καίτης Χόρτη. Πρόκειται για μια έκθεση πέντε έργων που ακολουθούν τη λογική της ένθεσης σε κάδρο. Όλα τα υλικά είναι επαναχρησιμοποιούμενα, μιας και η εικαστική ιδέα είναι να δοθεί μια νέα διάσταση σε ένα υλικό που έχει «χάσει» την αρχική του χρήση. Ποδήλατα, κάδρα, αφίσες, υφάσματα «φεύγουν» από τον κάδο απόρριψης και γίνονται πρώτης γραμμής εικαστικά υλικά!

Η αρχή της παρουσίασης των έργων της Καίτης Χόρτη έγινε με την εικαστική παρέμβαση στην «ξέρα» του Ιβαριού της Λευκάδας με θέμα «Λευκάδα, η πόλη του ποδηλάτου» το 2017 και στη συνέχεια με την τοποθέτηση των έργων στον Κήπο των Ζαμπελίων με οπτική προσέγγιση από το CMYK Art cafe. Το 2019 εξέθεσε στον ίδιο χώρο την εικαστική αναπαράσταση έξι  ζωδίων (Κριός, Υδροχόος, Ιχθύες, Λέων, Αιγόκερως, Δίδυμοι) και το 2020 η υπαίθρια έκθεση «Λευκάδα, ο κύκλος των αθλητών» στο κυκλικό διάζωμα στην είσοδο της Λευκάδας ήταν μια εικαστική θεματική  παρέμβαση με 11 έργα γραμμικής απεικόνισης αθλητών-έργων μεταλλοτεχνίας από εξαρτήματα ποδηλάτων. Το 2022 ήταν η χρονιά που το CMYK Art cafe φιλοξένησε τον «Ποδηλάτη».

 

Δυο λόγια για τη δημιουργό: H Καίτη Ματαφιά Χόρτη κατάγεται από την πόλη της Λευκάδας όπου επιστρέφει κάθε καλοκαίρι γιατί αισθάνεται πως τη συνδέουν πολλά με αυτή. Συντάκτης μμε σε περιοδικά της Αθήνας, συγγραφέας και εκδότρια παιδικών βιβλίων (Οι Ιστορίες του Μπούμπη), κράτησε δυνατή τη σχέση της με την τέχνη και το περιβάλλον.

Ξεκίνησε το εικαστικό της “ταξίδι” το 2007 με δασκάλα την Ευδοκία Παπουλή. Ολοκλήρωσε τους κύκλους μαθημάτων των Εργαστηρίων Περαντινού σε Αθήνα και Πάρο. Παράλληλα, συμμετέχει σε περιβαλλοντικές οργανώσεις με ακτιβιστικές δράσεις. Με το ποδήλατο άρχισε να ασχολείται το 2011 συγκεράζοντας δύο τομείς: το ποδήλατο με τη γλυπτική. Θεωρεί τη Λευκάδα τόπο έμπνευσης και δημιουργίας!

Πληροφορίες: Καίτη Χόρτη, 6947345026

katehorti.blogspot.gr

fb: Bike stories sculpture by Kate Horti

 

 

Σάμος, το νησί της Ήρας και του Πυθαγόρα!

Στις 4-8 Ιουνίου 2024 είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ τη Σάμο! Ήταν πραγματικά μια πρωτόγνωρη εμπειρία για μένα και αυτό γιατί η Σάμος ως νησί που βρίσκεται μακριά από τη Στερεά φάνταζε αδύνατον να την επισκεφτώ.

Καταρχάς θέλω να μιλήσω για το πολύ πράσινο που υπάρχει στο ορεινό τμήμα της, τα μεγάλα καλοδιατηρημένα χωριά της και τον μοναδικό αρχαίο πολιτισμό της!

Την πρώτη μέρα καταλύσαμε στο Καρλόβασι σε ένα οικογενειακό νοικοκυρεμένο ξενοδοχείο. Πήγαμε για μπάνιο στο Ποτάμι (κοντά στο Καρλόβασι) 

όπου απολαύσαμε μια καταγάλανη θάλασσα (έχει βέβαια βότσαλα). Το απόγευμα πήγαμε στο Λιμάνι του Καρλόβασου (έτσι το λένε) που είναι το επίνειό του όπου και η πολυθρόνα του ποιητή Γ. Ρίτσου

Τη 2η μέρα κατευθυνθήκαμε στους Μυτιληνιούς (οι ονομασίες των χωριών προέρχονται από τους κατοίκους που ήρθαν από τη Μυτιλήνη, τον Πύργο κ.α.), το γραφικό χωριό με το φημισμένο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. 

Επόμενος σταθμός, η Χώρα, η πρώην πρωτεύουσα του νησιού, με το ενδιαφέρον Ναυτικό Μουσείο του Μιλτιάδη Χούμα (ήρωα του ΒΠΠ). 

Στη συνέχεια περάσαμε από τους Κουμαραδαίους, το χωριό με τη μεγάλη παράδοση στην αγγειοπλαστική τέχνη, στα υφαντά και στα αρωματικά φυτά και με το ιστορικό Μοναστήρι της Μεγάλης Παναγίας. Στο δρόμο συναντήσαμε τους Μύλους, το χωριό που πήρε το όνομά του από τους πολλούς νερόμυλους λόγω των άφθονων νερών του ποταμού Ιμβράσου. Θαυμάσουμε τα περιβόλια με τα εσπεριδοειδή και το παραδοσιακό κεραμοποιείο. Για να δροσιστούμε πήγαμε για μπάνιο στην παραλία του Ηραίου. Αν και είναι ανοιχτή έχει βότσαλα και δεν είναι πολύ ευχάριστη. Στη συνέχεια φάγαμε σε κοντινή ταβέρνα (το φαγητό δεν μας ικανοποίησε).

Μετά το μπάνιο κατευθυνθήκαμε στα ορεινά χωριά Αγ. Κων/νος και Βουλιώτες όπου είχαμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε ένα αιγαιοπελαγίτικο χωριό χτισμένο πανοραμικά. Πριν φτάσουμε βλέπουμε τις εγκαταστάσεις του Μεταξά όπου συλλέγεται ο τοπικός οίνος και εξάγεται. 

Την 3η μέρα επισκεφθήκαμε ένα ξενοδοχείο-μπαγκαλόου στην περιοχή του Ηραίου όπου τα οικήματα είναι διαφορετικά το ένα από το άλλο και παραπέμπουν στα οικήματα των αντίστοιχων χωριών. Μια πραγματικά μοναδική αρχιτεκτονική αισθητική. Εκεί υπάρχει και ένα Λαογραφικό μουσείο. 

Περάσαμε από το χωριό Πυθαγόρειο, όπου βρίσκεται το πρώτο τεχνητό λιμάνι στον κόσμο! Ανεβήκαμε στο Κάστρο όπου ο ήρωας της Επανάστασης Λυκούργος

Λογοθέτης αντιστάθηκε στους Τούρκους.

Τελευταία στάση, η Ψιλή Άμμος, ο παραθαλάσσιος οικισμός που χαρήκαμε τα υπέροχα νερά και τη θέα (Τουρκία). 

Το απόγευμα επισκεφτήκαμε το Κοκκάρι, το γραφικό χωριό με τις υπέροχες παραλίες. Περάσαμε από τα Αυλάκια, τον παραθαλάσσιο οικισμό με τις 3 μικρές παραλίες και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην παραλία. Ακολουθώντας το δρόμο για το χωριό Μανολάτες, ταξιδέψαμε μέσα σε ένα πλατανόδασος και μετά βρεθήκαμε στην Κοιλάδα των Αηδονιών. Συνεχίσαμε προς το ορεινό χωριό Μανολάτες με την πλούσια βλάστηση, τους αμπελώνες και το καλό ντόπιο κρασί. Περάσαμε από το χωριό Αγ. Κωνσταντίνος όπου μας εντυπωσίασαν τα Πλατανάκια, το παραδεισένιο δάσος με τα πανύψηλα υπεραιωνόβια πλατάνια και τα τρεχούμενα νερά. 

Την 4η μέρα 

Μια μοναδική ημέρα με στάσεις μέσα στην ιστορία του νησιού. Επισκεφθήκαμε το Ηραίο, τον αρχαιολογικό χώρο του ναού της Ήρας που συγκαταλέγεται στα μνημεία της UNESCO. Εδώ υπήρχε το μεγαλύτερο ιερό της αρχαίας Ελλάδας όπου σύμφωνα με το μύθο, η Ήρα γεννήθηκε κάτω από μια λυγαριά. Θαυμάσαμε τη μόνη Κολώνα του ιερού που σώθηκε, ύψους 11 μέτρων (αρχικά ήταν 19 συν τη στέγη ο ναός γινόταν 25 μέτρα!). 

Επόμενος σταθμός το Ευπαλίνειο Όρυγμα, μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, κοντά στο Πυθαγόρειο. Αυτό το αρχαίο υδραγωγείο του 6ου αιώνα π.Χ. με τη σήραγγα (όρυγμα) μήκους 1.036 μέτρων που ανοίχθηκε ταυτόχρονα και από τις δυο πλευρές του βουνού, αποτελεί θαύμα αρχιτεκτονικής. 

Στο κοντινό Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου εντυπωσιαστήκαμε από τα 3.000 εκθέματα από όλο το νησί, από την νεολιθική έως και την παλαιοχριστιανική εποχή.

Για τη συνέχεια μια επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθέος Σάμου για να θαυμάσουμε τον μεγαλύτερο κούρο στην Ελλάδα ύψους 5,25 μέτρων!  

Αξίζει να αναφέρω πως το Βαθύ χάρη στην τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική του έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός και αποτελεί φυσικό λιμάνι! Στην πίσω μεριά υπάρχει ένας πολύ ωραίος κόλπος για μπάνιο!

5η μέρα: Σάμος- Αθήνα επιστροφή

Σας συνιστώ ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε τη Σάμο. Είναι ένα νησί-αποκάλυψη!

 

Το καρσάνικο γλυπτό στο Nuances

Το κατάστημα Nuances στη Γλυφάδα "φιλοξενεί" τα μικρά γλυπτά με τα σχέδια του καρσάνικου κεντήματος! 

«Με αφορμή το καρσάνικο κέντημα είχα την έμπνευση να δημιουργήσω γλυπτά με απεικόνιση "μοτίφ" ενός κεντήματος. Παραθέτω το σκεπτικό με βάση το οποίο εντάχθηκε το Καρσάνικο Κέντημα (Καρυά Λευκάδας) στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδας της UNESCO.

Το καρσάνικο κέντημα είναι ένα σπάνιο είδος κεντητικής τέχνης που γίνεται από τις γυναίκες του χωριού της Καρυάς στη Λευκάδα. Είναι ένα χαρακτηριστικό είδος κεντήματος που οι γυναίκες της Καρυάς, με πρωτεργάτρια τη δημιουργό του κεντήματος Μαρία Κουτσοχέρω, εξέλιξαν μέσα στο χρόνο, δίνοντας του τη μορφή που έχει σήμερα. Χρειάζεται απόλυτη μαθηματική ακρίβεια για να κεντηθεί σωστά. Κεντιέται πάνω σε ειδικά υφάσματα (λινά ή βαμβακερά) με μεταξωτές ή βαμβακερές κλωστές που του δίνουν μια ιδιαίτερη ομορφιά και φινέτσα. Ένα από τα μεγαλύτερα χαρίσματα του κεντήματος είναι ότι δεν περιορίζει την κεντήστρα, η οποία έχει το περιθώριο να προσθέτει και να αφαιρεί μοτίφ, διαμορφώνοντας έτσι ένα δικό της σχέδιο».

Nuances: Αγγ. Μεταξά 11, Γλυφάδα.

"Πουλιά στον κήπο του Black Duck"

H νέα μου έκθεση στον φιλόξενο κήπο του Black Duck έχει τον ευφάνταστο τίτλο "Πουλιά στον κήπο του Black Duck". Μπορεί να είναι πουλιά από ποδήλατα αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορούν να "πετάξουν" στη φαντασία μας! 

Το 2018 έκανα για πρώτη φορά έκθεση στον κήπο του Black Duck και γνώρισα το χώρο αλλά και τους εξαιρετικούς ανθρώπους που τον διαχειρίζονται με προεξάρχουσα την κα Ντόρα Ρίζου, οι οποίοι αγκαλιάζουν την τέχνη! 

Η επίσκεψη στον κήπο του Black Duck (είναι ο κήπος του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών) δημιουργεί μια αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε μια άλλη εποχή μακριά από τους θορύβους της πόλης και την πίεση που ασκεί μια "δραστήρια" πόλη όπως η Αθήνα. Στο χαλαρό περιβάλλον που πλαισιώνεται από δεκάδες φροντισμένα φυτά με κεντρικό τον φοίνικα της Αμαλίας (το κτίριο αυτό φιλοξένησε τον Όθωνα και την Αμαλία όταν ήρθαν στην Αθήνα) μπορεί κανείς να απολαύσει καφέ, ποτό ή φαγητό και βέβαια να παρατηρήσει τα τρία πουλιά που έχουν καθίσει για λίγο να ξαποστάσουν εκεί!

Τώρα που η θερμοκρασία ανεβαίνει και όλοι αναζητούμε μια όαση στην πόλη είναι ο πλέον ενδεδειγμένος χώρος που προσφέρει δροσιστικά ποτά με την τέχνη να συντροφεύει το βλέμμα!

Μια επίσκεψη είναι  απαραίτητη στο all day classic Black Duck!

I. Παπαρρηγοπούλου 5-7, πλ. Κλαυθμώνος, τηλ. 210 3252396.

Καρσάνικο Κέντημα (Καρυά Λευκάδας) - Το λευκαδίτικο κέντημα σε γλυπτό!

Με αφορμή το καρσάνικο κέντημα είχα την έμπνευση να δημιουργήσω γλυπτά με απεικόνιση "μοτίφ" ενός κεντήματος. Παραθέτω το σκεπτικό με βάση το οποίο εντάχθηκε το Καρσάνικο Κέντημα (Καρυά Λευκάδας) στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδας της UNESCO το 2019.

Το καρσάνικο κέντημα είναι ένα σπάνιο είδος κεντητικής τέχνης που γίνεται από τις γυναίκες του χωριού της Καρυάς στη Λευκάδα. Είναι ένα χαρακτηριστικό είδος κεντήματος που οι γυναίκες της Καρυάς, με πρωτεργάτρια τη δημιουργό του κεντήματος Μαρία Κουτσοχέρω, εξέλιξαν μέσα στο χρόνο, δίνοντας του τη μορφή που έχει σήμερα. Χρειάζεται απόλυτη μαθηματική ακρίβεια για να κεντηθεί σωστά. Κεντιέται πάνω σε ειδικά υφάσματα (λινά ή βαμβακερά) με μεταξωτές ή βαμβακερές κλωστές που του δίνουν μια ιδιαίτερη ομορφιά και φινέτσα. Ένα από τα μεγαλύτερα χαρίσματα του κεντήματος είναι ότι δεν περιορίζει την κεντήστρα, η οποία έχει το περιθώριο να προσθέτει και να αφαιρεί μοτίφ, διαμορφώνοντας έτσι ένα δικό της σχέδιο.

Το κέντημα εντάσσεται στα έργα οικοτεχνίας και κάθε κεντήστρα έχει τη δυνατότητα να εργάζεται από το σπίτι της. Απαιτεί συγκέντρωση και πολύ καλό μέτρημα αλλά λόγω της εμπειρίας, οι γυναίκες της Καρυάς μπορούν να συγκεντρώνονται σε ομάδες στα σπίτια ή στις αυλές των σπιτιών και να κεντούν ομαδικά. Οι κεντήστρες της Καρυάς κεντούν αδιάκοπα όλο το χρόνο και χωρίς ωράριο. Συνήθως το κέντημα το ξεκινούν πολύ νωρίς το πρωί και το διακόπτουν για να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού. Συνεχίζουν τις απογευματινές ώρες και πολλές φορές κεντούν ως αργά τη νύχτα. Είναι μία ιδιαίτερα χρονοβόρα εργασία και πολύ κουραστική, γιατί η γυναίκα πρέπει να είναι σκυμμένη πάνω από το κέντημά της πάρα πολλές ώρες. Επίσης, απαιτεί πολύ μέτρημα και πολλές φορές χρειάζεται η συνεργασία δύο ή και περισσότερων γυναικών, για να μετρηθούν σωστά οι αποστάσεις που θα τοποθετηθούν τα μοτίφ του κεντήματος.

Από το κέντημα της Καρυάς παίρνουμε υψηλής αισθητικής προικιά για το σπίτι όπως τραπεζομάντηλα, κουρτίνες, σεντόνια, μαξιλαροθήκες και το πιο σημαντικό, πουκάμισα κεντημένα για τις παραδοσιακές στολές της Λευκάδας. Τα κεντήματα ήταν και είναι το κυρίαρχο είδος μιας καλής προίκας. Κάθε καλή νοικοκυρά πρέπει να έχει να επιδείξει την προίκα του παιδιού της λίγο πριν το γάμο. Όσο περισσότερα κεντήματα, τόσο πιο άξια νοικοκυρά θεωρείται η μάνα και άρα και η κόρη είναι από καλό σπίτι. Ολόκληρη η κοινωνία του χωριού συμμετέχει στο στρώσιμο του νυφικού κρεβατιού. Λίγες μέρες πριν τον γάμο, απίστευτης ομορφιάς σεντόνια και μαξιλαροθήκες, κουρτίνες και τραπεζομάντηλα, γίνονται έκθεση στο σπίτι του ζευγαριού για όλους τους καλεσμένους του γάμου.

[...]

Επίσης, εκείνο που κεντάμε με καταπληκτικά σχέδια, είναι οι λεγόμενες «πάντες». Οι πάντες είναι τα κεντήματα που μπαίνουν στον τοίχο χωρίς κορνίζα. Έχουν μεγάλα περίτεχνα μοτίφ και συνήθως γίνονται σε πορτοκαλί και μπλε χρώμα, ή σε συνδυασμό δύο και τριών χρωμάτων.

Οι μαξιλαροθήκες και οι «φίντες» ακολουθούν σε σχέδια και χρώματα την πάντα που μπαίνει στο πλάι του κρεβατιού. Η «φίντα» είναι το ρεβέρ που μπαίνει στο σημείο που γυρίζει το σεντόνι. Είναι ξεχωριστό και ανεξάρτητο κομμάτι από το σεντόνι και συνήθως γίνεται σετ με μαξιλαροθήκες, ώστε ανά πάσα στιγμή να έχουμε ένα πολύ καλά στρωμένο κρεβάτι. Τα συνοδεύει ο γύρος του κρεβατιού. Ο γύρος είναι το κέντημα που κρέμεται ολόγυρα στο κρεβάτι και τις πιο πολλές φορές γίνεται σετ με τη φίντα, τις μαξιλαροθήκες και τη πάντα. Έχουμε επίσης πάρα πολλά σχέδια για μαξιλαράκια, διακοσμητικά στοιχεία των σαλονιών. Κεντιούνται ακόμα μικρά πετσετάκια με υπέροχες γωνίες, που μπαίνουν μέσα στα ράφια των επίπλων που βάζουμε τα κρύσταλλα του σπιτιού.

Ένα επίσης ιδιαίτερο διακοσμητικό στοιχείο αποτελούν οι πετσέτες. Οι πετσέτες είναι μακρόστενα ρεβέρ σε υφαντό πανί, συνήθως βαμβακερό και κεντιούνται με περίτεχνα μοτίφ στις δύο τους άκρες. Στις πετσέτες προσθέτουμε πάντα δαντέλα στο τελείωμά τους ή ένα πολύ λεπτό μακραμέ, που στην Καρυά, ονομάζεται «φραντσέτα». Οι πετσέτες εκτός από χρηστικό ρόλο είναι το ιδιαίτερο διακοσμητικό στοιχείο στις «Καλημέρες» (οι κορνίζες που έγραφαν πάνω «Καλημέρα» και κρέμαγαν πάνω τις πετσέτες).

Ο χώρος που χρησιμοποιείται από τις κεντήστρες για την εργασία τους είναι το σπίτι τους και ειδικότερα το πιο φωτεινό σημείο του σπιτιού τους, κοντά σε ένα φωτεινό παράθυρο ή μία μπαλκονόπορτα. Τις περισσότερες ώρες της ημέρες το κέντημα γίνεται στους εξώστες ή στις αυλές των σπιτιών γιατί απαιτείται πολύ καλό φως και άρα το φυσικό φως είναι πάντα το ιδανικό. Οι συγκεντρώσεις ομάδων γυναικών στις αυλές είναι ένα σύνηθες φαινόμενο στην Καρυά. Για το κέντημα χρησιμοποιούν χαμηλό κάθισμα, τοποθετούν το ύφασμα στα γόνατά τους και έτσι το έχουν πολύ κοντά στα μάτια τους. Απαραίτητο αξεσουάρ είναι η «κόφα», δηλαδή το πλεχτό πανέρι από λυγαριά, όπου μέσα ντύνεται με ύφασμα και τοποθετείται το μέρος του κεντήματος που μένει ελεύθερο.

Το κέντημα γίνεται με τη βελόνα ραψίματος πάνω σε βαμβακερά ή λινά υφάσματα και οι κλωστές που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως μεταξωτές, που έχουν προέλευση από το Σουφλί του Έβρου. Σε πολλά κεντήματα, όπως σεντόνια, πετσέτες, τραπεζομάντηλα, κουρτίνες που έχουν σκληρή χρήση, χρησιμοποιούνται ανεξίτηλες βαμβακερές κλωστές.

Τα προϊόντα που προκύπτουν από το καρσάνικο κέντημα είναι τραπεζομάντηλα φαγητού ή φιγούρας, ράνερ και διάφορα μεγέθη καρέ (τετράγωνα κεντήματα). Επίσης πετσέτες χρήσης και φιγούρας, μαξιλαροθήκες, σεντόνια, πάντες (κεντήματα που τοποθετούνται στον τοίχο χωρίς κορνίζα), κουρτίνες και κουρτινάκια για παραδοσιακά πέτρινα σπίτια. Ιδιαίτερα θαυμαστά είναι τα κεντημένα αντρικά πουκάμισα για τις παραδοσιακές στολές. Οι σταυροί για τα προσκυνητάρια των εκκλησιών είναι ένα ιδιαίτερο κομμάτι της καρσάνικης κουλτούρας, καθώς επίσης και τα άμφια των ιερέων που γίνονται με σπάνια σχέδια και με εκκλησιαστικό ύφος. Επίσης, ιδιαίτερα και πολύ σπάνια είναι τα νυφικά που γίνονται πάνω σε μεταξωτή οργάντζα. Ένα ιδιαίτερο είδος κεντήματος με εκκλησιαστικό ύφος συνηθίζεται να χρησιμοποιείται στις εκκλησίες γύρω από το περίγραμμα της κεντρικής εικόνας της εκκλησίας. Χαρακτηριστικό δε της διακόσμησης κάθε καρσάνικο σπιτιού είναι τα μαξιλαράκια που γίνονται με μεγάλη ποικιλία μοτίφ και πολλές φορές, με πολλά χρώματα, καθώς επίσης και τα μικρά πετσετάκια, τα κεντημένα στις γωνίες, τα οποία τοποθετούνται στις ραφιέρες των σπιτιών για διακόσμηση.

Ιστορικά στοιχεία  

Πρωτεργάτρια και – στην ουσία αυτή που εμπνεύστηκε και υλοποίησε αυτήν την ιδιαίτερη τεχνική, αλλά και την ανήγε σε τέχνη ξεχωριστή και ερίτιμη – υπήρξε η Μαρία η «Κουτσοχέρω». Αυτό το ιδιαίτερο προσωνύμιο της το «κόλλησαν» εξαιτίας της αναπηρίας της, στην οποία θα αναφερθούμε εκτενέστερα πιο κάτω. Η Μαρία Σταύρακα γεννήθηκε στην Καρυά από αγρότες γονείς γύρω στα 1860. Πέθανε το 1948. Κύρια απασχόλησή της – όπως και των περισσοτέρων κατοίκων του χωριού – ήταν οι αγροτικές εργασίες. Εργαζόταν στην καλλιέργεια της γης από πολύ νεαρή ηλικία. Ήταν, δε, ιδιαίτερα ζωηρή αλλά και έξυπνη. Η ζωηράδα αυτή έγινε η αιτία σε πολύ μικρή ηλικία να χάσει δια παντός το δεξί της χέρι: κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού στο ύπαιθρο, έπεσε από ένα δέντρο στο οποίο είχε σκαρφαλώσει. Το χέρι της υπέστη σοβαρά τραύματα, η πληγή μολύνθηκε και η ιατρική της εποχής δεν έβρισκε άλλη λύση πλην του ακρωτηριασμού. Το μέλος αφαιρέθηκε από το ύψος του αγκώνα. Όχι πολύ αργότερα, ένα δεύτερο ατύχημα της δημιουργεί αναπηρία και στο άλλο χέρι. Έτσι έγινε Κουτσοχέρω, δηλαδή είχε «κουτσά» και τα δύο χέρια της.

Πλέον, η συμμετοχή στις αγροτικές εργασίες και τα παιχνίδια στην εξοχή έγιναν παρελθόν. Κλείστηκε στο σπίτι. Με κάποιο τρόπο έπρεπε να γεμίσει το χρόνο της. Αποπειράται να κεντήσει. Διαθέτει μόνο το αριστερό χέρι – κι αυτό ανάπηρο! Εφευρίσκει, μετά από επίπονες προσπάθειες, έναν τρόπο να σταθεροποιεί το ύφασμα του κεντήματος: με μια παραμάνα συγκρατεί το ύφασμα πάνω στο φόρεμά της και το κρατά ανάμεσα στα πόδια. Κεντάει με το «κουτσό», το αριστερό. Κεντάει, ξηλώνει και ξανά από την αρχή. Μετά από κοπιώδεις προσπάθειες, μαθαίνει την τεχνική του κεντήματος. Συλλαμβάνει – έπειτα από πολλές ώρες εργασίας – την «καφασοβελονιά», κάτι εντελώς πρωτόγνωρο για τις τότε γνωστές τεχνικές.

Η Ζωή Βαλαωρίτη – νύφη του εθνικού ποιητή – Αριστοτέλη Βαλαωρίτη πληροφορείται για την τέχνη του Καρσάνικου Κεντήματος και επισκέπτεται τη Μαρία στο σπίτι της, όπου μένει έκθαμβη από τα αριστουργήματά της. Μεταφέρει τα νέα στη βασίλισσα Σοφία και αυτή εντυπωσιάζεται με τη σειρά της από τα κεντήματα. Έτσι ιδρύεται, με την αρωγή της Βασιλικής Πρόνοιας, το 1912 η πρώτη σχολή καρσάνικου κεντήματος στην Καρυά. Βασική δασκάλα είναι η ίδια η Μαρία η Κουτσωχέρω. Ο αριθμός των μαθητριών εξ αρχής είναι μεγάλος. Η Σχολή στεγάζεται στο κτήριο της οικογένειας Νάστου – λίγο πιο κάτω από την Πλατεία της Καρυάς – το οποίο υπήρξε, έως το 1854, το εξοχικό του Άγγλου έπαρχου στο νησί της Λευκάδος.

Η ίδια η Κουτσοχέρω πείθει και έναν άνδρα να συμμετάσχει στη δημιουργία κεντημάτων, ο οποίος είναι κι αυτός ανάπηρος από τον πόλεμο του 1912: τον Αργύρη. «Δεν υπάρχει γυναικεία και ανδρική δουλειά» του λέει. Το ακμαίο και ασίγαστο πνεύμα της τελικά τον κάνει να συμφωνήσει και να αρχίσει να εργάζεται. Ο Αργύρης ή Κουτσαργύρης – κυρίως εμπνεόμενος από το ψυχικό σφρίγος της ανάπηρης Μαρίας – εργάζεται πάνω στην τεχνική με ζήλο και μεράκι. Κάποια από τα σχέδιά του είναι, ίσως, μέσα στη λίστα με τα ομορφότερα και τα πιο διαδεδομένα σχέδια του Καρσάνικου Κεντήματος. Πρέπει να είναι από τους ελάχιστους άνδρες κεντητές στην Ελλάδα και από τους λίγους, γενικότερα, παγκοσμίως. Μεταγενέστερα, κοντά στον Αργύρη Σταύρακα, μαθήτευσαν δεκάδες κοπέλες του χωριού. Όμως η τέχνη πια ξεφεύγει από τη σχολή και μεταφέρεται από γυναίκα σε γυναίκα και από μάνα σε κόρη. Από τη Βασιλική Πρόνοια το κέντημα γίνεται γνωστό σε όλα τα ευρωπαϊκά βασιλικά σαλόνια. Φτάνουν παραγγελίες από όλη σχεδόν την Ευρώπη.

Από τη δεκαετία του 1930 που σταμάτησε η σχολή της Μαρίας της Κουτσοχέρω, η ίδια συνέχισε το έργο της από το σπίτι της ώς τα βαθειά της γεράματα. Μετά τον θάνατό της το 1948, το έργο της συνέχισε ο άξιος μαθητής της Αργύρης Σταύρακας ή Κουτσαργύρης στο ιδιόκτητο οίκημά του, το οποίο σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες ήταν καθημερινά γεμάτο με νέες κοπέλες που ήθελαν να μάθουν να κεντούν.

 Η σημασία του σήμερα

Το καρσάνικο κέντημα αποτελεί πολιτισμικό χαρακτηριστικό στοιχείο του τόπου και η σημασία του στην Καρυά και γενικότερα σε όλη τη Λευκάδα έχει την ίδια αξία που είχε και πριν δεκάδες χρόνια. Εμείς σε κόντρα των καιρών και της απαξίωσης της προίκας, φτιάχνουμε ακόμα υπέροχα δημιουργήματα για τα παιδιά μας. Κάθε μητέρα, που γνωρίζει την καρσάνικη βελονιά, κεντά με τα πιο ιδιαίτερα σχέδια τραπεζομάντηλα, σεντόνια, κουρτίνες και διάφορα άλλα είδη κεντημάτων. Αν και οι περισσότερες νέες γυναίκες δεν γνωρίζουν να κεντούν, θέλουν να έχουν στο σπίτι τους τα έργα των μανάδων τους και των γιαγιάδων τους. Σε κάθε λευκαδίτικο σπίτι είναι στρωμένο ένα καλό καρσάνικο κέντημα. Σε κάθε λευκαδίτικο σπίτι είναι φυλαγμένο ένα σπουδαίο σετ για την προίκα των παιδιών. Με τον τρόπο αυτό ακόμα και σήμερα, ήθη και έθιμα διαφυλάσσονται και διατηρούμε τον πολιτισμό μας μέσα στον χρόνο.

[...]
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε και το ότι το καρσάνικο κέντημα ως μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς έχει ιδιαίτερη αξία και για τον απόδημο Ελληνισμό. Πολλοί από αυτούς έρχονται για να δουν την τέχνη του καρσάνικου κεντήματος και να αγοράσουν εργόχειρα για το σπίτι τους και για τα παιδιά τους.

[...]

Διαφύλαξη/ανάδειξη του στοιχείου

Οι πρώτες προσπάθειες για την ανάδειξη του καρσάνικου κεντήματος έγιναν από τον πρώην Πρόεδρο της Κοινότητας Καρυάς, Στάθη Βλάχο, ο οποίος το 1996 οργάνωσε μία σειρά εκδηλώσεων. Αυτές περιελάμβαναν την παρουσίαση της ιστορίας του κεντήματος από ομιλητές και του βιβλίου του Ναπολέοντα Δουβίτσα «Η Καρσάνικη Βελονιά», καθώς και μεγάλη έκθεση κεντημάτων στο σπίτι όπου υπήρξε η Σχολή της Μαρίας Κουτσοχέρως. Το 1997 πραγματοποιήθηκε μία πολύ μεγάλη έκθεση στο Σύνταγμα στην Αθήνα στο ξενοδοχείο Athens Plaza. Σπουδαία εκθέματα μεταφέρθηκαν από τις γυναίκες της Καρυάς και χιλιάδες επισκέπτες θαύμασαν την τεχνική του καρσάνικου κεντήματος. [...]

Η ανάδειξη του καρσάνικου κεντήματος δυστυχώς έχει τη μορφή ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Σήμερα ένα μουσείο κεντήματος είναι απαραίτητο, ώστε να εκτεθούν και να διαφυλαχθούν για τις επόμενες γενιές τα αριστουργήματα που βρίσκονται στα μπαούλα των γυναικών της Καρυάς. Για τον συγκεκριμένο σκοπό, υπάρχει διάθεση από όλες τις γυναίκες της Καρυάς να βοηθήσουν να υλοποιηθεί ο στόχος, κάτω από την επίβλεψη ενός κρατικού φορέα. Ίσως, έτσι διατηρηθούν μέσα στο χρόνο αριστουργήματα που οι επόμενες γενιές δεν θα έχουν την ευκαιρία να δουν κάπου αλλού.

Καρσάνικο Κέντημα (Καρυά Λευκάδας) | 2019 – Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδας (culture.gr)

«Λουλούδια στο κάδρο», έργο μου από επανάχρηση ποδηλάτου και υλικά ανακύ...

Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου (10.01 - 07.04.2024) στο Μουσείο Γουλανδρή

Ένα ολοκληρωμένο αφιέρωμα στο κίνημα του νεοϊμπρεσιονισμού για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή συνεργάζεται με κορυφαία μουσεία της Ευρώπης και διοργανώνει ένα ολοκληρωμένο αφιέρωμα στο κίνημα του νεοϊμπρεσιονισμού εστιάζοντας στην περιοχή της Μεσογείου από τις 10 Ιανουαρίου έως τις 7 Απριλίου 2024.

Η έκθεση «Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου» (1891-1914) πραγματοποιείται σε συνεργασία με σημαντικά μουσεία και φορείς της Ευρώπης.

Μια ακόμη πολύ σημαντική περιοδική έκθεση του Μουσείου Γουλανδρή έρχεται να προστεθεί στις έως σήμερα πολύ ενδιαφέρουσες εκθέσεις του. Είναι άραγε ο χώρος, η επιλογή των έργων ή η τοποθέτησή τους που μας κάνει να βρισκόμαστε σε έναν άλλο χωρο-χρόνο; Μας κάνει να αισθανόμαστε "πλούσιοι" και πλήρεις. Να μετέχουμε της εικαστικής πανδαισίας. Να γινόμαστε ένα με τον καλλιτέχνη που εκφράζει την ευαισθησία του με τρόπο απλό (έτσι μοιάζει) και εύληπτο από τον επισκέπτη... Η επιλογή των έργων αριστοτεχνική όπως και η παρουσίασή τους. Μια μοναδική ευκαιρία να μετέρθουμε της τέχνης με τρόπο άμεσο και ζωντανό!

  

Συντελεστές

Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή Οργάνωση έκθεσης

Κυριάκος Κουτσομάλλης Γενική Διεύθυνση

Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, Marina Ferretti Bocquillon Επιμέλεια έκθεσης

Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου Γενικός συντονισμός