Δεν πρόκειται για ένα απλό πράσινο πάρκο αλλά για τον πρώτο εθνικό κήπο της Ελλάδας. Είναι ο Εθνικός Κήπος της Αθήνας που δίνει οξυγόνο στην πόλη και αέρα ευρωπαϊκής πρωτεύουσας. Λιμνούλες, δρομάκια, πανύψηλα δέντρα, αναρριχώμενα χαρίζουν σκιά και χαλάρωση… Περπατήσαμε στις αλέες του και αισθανθήκαμε ότι βρισκόμαστε σε μια μακρινή εξοχική κατάφυτη περιοχή. Τίποτα δεν μας θύμιζε την πολύβουη πρωτεύουσα. Η καταπράσινη και κατάφυτη όαση στο κέντρο της Αθήνας μας χάρισε αναζωογόνηση. Ας την απολαύσουμε!
Κείμενο: Καίτη Χόρτη
Η δημιουργία του Εθνικού Κήπου ήταν έμπνευση του βασιλιά Όθωνα –ο πρώτος βασιλιάς της νεότερης Ελλάδας– και της βασίλισσας Αμαλίας οι οποίοι κατοικούσαν στο ανάκτορο (σημερινή Βουλή των Ελλήνων) που βρίσκεται δίπλα από τον Κήπο. Ζήτησαν λοιπόν το 1836 από τον Φρειδερίκο Γκέρτνερ, τον αρχιτέκτονα των ανακτόρων, να οριοθετήσει έναν κήπο σε έκταση 500 περίπου στρεμμάτων. Το αρχικό σχέδιο αναθεωρήθηκε το 1839 από το μηχανικό των ανακτόρων Χοχ. Στη συνέχεια ο βαυαρός γεωπόνος Σμάρατ οργάνωσε και επέβλεψε τις φυτευτικές εργασίες του πρώτου πάρκου της Ελλάδας, με σκοπό να ομορφύνει τον γύρω από το ανάκτορο χώρο που είχε από αιώνες χάσει το πράσινο χρώμα του. Ο γάλλος γεωπόνος-κηποτέχνης Λ. Μπαρό ανέλαβε τη διεύθυνση του κήπου από το 1845 έως το 1854, ενώ ο Φρειδερίκος Σμιτ οργάνωσε τον Κήπο για 30 χρόνια, φέρνοντας από το εξωτερικό πολλά φυτά, κατάλληλα για το κλίμα της Αττικής, συμπληρώνοντας τη φύτευση του στα σημερινά του όρια. Αρχικά φυτεύτηκαν 15.000 καλλωπιστικά φυτά τα οποία μεταφέρθηκαν από τη Γένοβα, καθώς επίσης και αυτοφυή είδη. Στη συνέχεια φυτεύτηκαν λουλούδια από τη Γαλλία, την Ισπανία, τη Γερμανία, την Αλγερία, την Αίγυπτο. Επίσης φυτεύτηκαν πολλά είδη της ελληνικής χλωρίδας, καθώς και φοινικοειδή που έδωσαν ένα ιδιαίτερο στυλ στον κήπο. Για τις τεχνικές εργασίες επιστρατεύτηκε ο στρατιωτικός μηχανικός Γεράσιμος Μεταξάς και έκανε τις μελέτες για τα δρομάκια, τις λιμνούλες, τις πλακοστρώσεις και τα υδραυλικά έργα του κήπου. Και βέβαια σε όλες αυτές τις εργασίες σημαντική συμβολή είχε η βασίλισσα Αμαλία η οποία φρόντισε ώστε να γίνει ο κήπος ένα μικρό αριστούργημα. Το 1852 ολοκληρώθηκε η φύτευσή του και δόθηκε στους βασιλείς για αποκλειστική χρήση. Το 1860 η επιτροπή ειδικών πολεοδόμων του σχεδίου πόλεως οριστικοποίησε τη θέση και χρήση του Κήπου. Το 1927 ιδρύθηκε η Επιτροπή Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών, η πρώτη υπηρεσία πρασίνου του ελληνικού κράτους, η οποία μετέτρεψε τον Κήπο από ιδιωτικό βασιλικό κήπο σε δημόσιο πάρκο, ελεύθερο για το κοινό. Από τότε ονομάζεται Εθνικός Κήπος.
Ιδανικός για μικρούς και μεγάλους
Ο Εθνικός Κήπος βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας, δίπλα στην Πλατεία Συντάγματος και είναι ανοιχτός από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου με δωρεάν είσοδο. Η κύρια είσοδος του πάρκου βρίσκεται στη Λεωφ. Αμαλίας. Υπάρχουν άλλες έξι είσοδοι: μία από την οδό Βασ. Σοφίας, τρεις από την οδό Ηρώδου Αττικού και δύο από το Ζάππειο. Σίγουρα είναι ένα πάρκο ιδανικό για έναν περίπατο με παιδιά ή και για ένα πέρασμα για χαλάρωση από την πίεση της πόλης.
Το πράσινο συναντά τον… πολιτισμό
Κάνοντας μια βόλτα στον Εθνικό Κήπο είχαμε την ευκαιρία να δούμε αρκετά πολιτιστικά και φυσιολατρικά μνημεία, όπως
Η Παιδική βιβλιοθήκη έχει δύο αναγνωστήρια και περίπου 6.000 βιβλία. Η μία αίθουσα είναι για το διάβασμα των παραμυθιών και ο προθάλαμος είναι διαμορφωμένος για παιδικές δραστηριότητες. Το πρώτο Σάββατο κάθε μήνα η ομάδα αφήγησης, το «Παραμυθοσέντουκο» αφηγείται λαϊκά ελληνικά παραμύθια με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής.
Η παιδική χαρά (4,5 στρέμ.) βρίσκεται στα ανατολικά του Κήπου (κοντά στην Ηρώδου του Αττικού).
Η μικρή ζωοπτηνολογική συλλογή (στα ανατολικά του Κήπου) διαθέτει πάπιες, χήνες, φραγκόκοτες, παγόνια, παπαγαλάκια, αγριοκάτσικα, ένα γαϊδουράκι και άλλα ζώα.
Το μικρό βοτανικό μουσείο, με συλλογή δειγμάτων από τα καλλωπιστικά είδη του Κήπου.
Το ηλιακό ρολόι βρίσκεται στην είσοδο της Λεωφόρου Β. Αμαλίας.
Το μωσαϊκό δάπεδο ρωμαϊκής έπαυλης (425 τ.μ.) βρίσκεται κοντά στην είσοδο της Λεωφ. Β. Σοφίας.
Τα ερείπια ρωμαϊκών λουτρών βρίσκονται κοντά στην παιδική βιβλιοθήκη. Στον ίδιο χώρο φυλάσσεται τμήμα από το μαρμάρινο ενεπίγραφο επιστύλιο της δεξαμενής του Αδριάνειου υδραγωγείου.
Το σιδερένιο πολυγωνικό κάθισμα της βασίλισσας Αμαλίας βρίσκεται πάνω σ’ έναν ψηλό βράχο (κοντά στην παιδική χαρά).
Προτομές ιστορικών προσώπων (ο πρώτος κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, ο φιλέλληνας Ιωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος, ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός, ο ποιητής Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ο έλληνας ποιητής Ζαν Μορεάς κ.ά.).
Πέντε πέργκολες με αναρριχώμενα, από τις οποίες η πιο μεγάλη έχει βοτσαλωτό δάπεδο (465 τ.μ.) και μικρό σιντριβάνι.
Έξι λιμνούλες με πιο μεγάλη τη λίμνη (περίπου 1.000 τ.μ.) στο κέντρο του Κήπου, με ξύλινο γεφυράκι, μικρό καταρράκτη και δύο νησάκια-σιντριβάνια. Οι λιμνούλες εκτός από τη γραφικότητα λειτουργούν και σαν υδαταποθήκες για το πότισμα του Κήπου.
Φυτά και δέντρα
Ο Εθνικός Κήπος έχει έκταση 154 στρεμ. Είναι πάρκο κλειστού τύπου και διαθέτει πολύ πράσινο που εναλλάσσεται με στενούς, σκιερούς δρομίσκους που έχουν μήκος 7.500 μ.
Οι συστάδες δένδρων και θάμνων και τα παρτέρια με τα λουλούδια έχουν συνολική έκταση 120 στρεμ.
Τα δένδρα είναι περίπου 7.000. Από αυτά το 25% είναι φυλλοβόλα και το 75% αειθαλή.
Οι θάμνοι είναι περίπου 40.000.
Από τα καλλωπιστικά είδη (δέντρα, θάμνοι, αναρριχώμενα ποώδη, πολυετή) τα 100 ανήκουν στην ελληνική χλωρίδα και τα 400 σε ξένη.
Στον Εθνικό Κήπο κατασκευάστηκαν τα δύο πρώτα θερμοκήπια της χώρας.
Το νερό για το πότισμα προέρχεται από ένα αρχαίο υδραγωγείο (Πεισιστράτειο, 6ος αι. π.Χ.), που δίνει κάθε μέρα 1.085m3 και από 5 γεωτρήσεις που δίνουν 315m3.
Έργα ανάπλασης
Ένας τόσο όμορφος και «ζωντανός» Κήπος χρειάζεται σίγουρα και ανακαίνιση. Στα τόσα χρόνια που πέρασαν από τότε που φτιάχτηκε οι φθορές ήταν πολλές. Σήμερα ήρθε η ώρα να ανανεωθεί και να δοθεί πάλι στο κοινό όμορφος και λειτουργικός όπως ήταν όταν το περιδιάβαινε η βασίλισσα Αμαλία. Μια ομάδα από επιστήμονες του Πολυτεχνείου ανέλαβαν να επιβλέψουν τα έργα καλλωπισμού του. Πολύ σύντομα θα αντικατασταθεί η επίστρωση των χωμάτινων μονοπατιών, θα μπουν νέες πλάκες στους δρόμους και τις πλατείες του, θα συντηρηθούν τα κτίρια του ζωολογικού κήπου και θα επεκταθεί η παιδική χαρά. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει επίσης την εγκατάσταση αποχετευτικού δικτύου, νέο φωτισμό, σύστημα καθαρισμού του νερού, φίλτρα και βιολογικές μεθόδους καθαρισμού. Επίσης θα δημιουργηθεί νέος τρόπος καθαρισμού και συντήρησης, νέο πρόγραμμα φύτευσης εποχιακών φυτών και θα διαμορφωθούν χώροι περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες δεν θα έχει τίποτα να ζηλέψει από τα ομορφότερα πάρκα της Ευρώπης.
