Στις 16 Μαΐου εγκαινιάζεται η έκθεση “Δίπολα” στην καρδιά της Ρώμης. Μέσω του Pegaso Centro studi Di Formazione E Cultura Ellenica και του ιδρυτικού της στελέχους Μαρία Μπαράκου, τα Δίπολα είναι οι επίσημοι προσκεκλημένοι του φεστιβάλ – Settimana Ellenica 2025, μία εβδομάδα ελληνικού πολιτισμού, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Palazzo Marotti, στη Via Nazionale 176 εντός του ιστορικού κέντρου της Ρώμης.
Με τον ομώνυμο τίτλο του ονόματός της, η ομάδα Δίπολα με τη νέα της έκθεση διαφημίζει το όνομά της στην πρωτεύουσα της Ιταλίας και γιορτάζει εκτός συνόρων την παρουσία της στα καλλιτεχνικά πράγματα με μια μεγάλη φεστιβαλικού τύπου έκθεση με ομιλίες, διημερίδες, δράσεις, performances παιδικά εργαστήρια και εικαστικά έργα που θα ενσαρκώνουν τον όρο Δίπολα.
Μια πραγματική απόβαση της σύγχρονης παραγωγής της εγχώριας τέχνης στην καρδιά της Ρώμης. Τα Δίπολα με τον τρόπο αυτό όχι μόνο παράγουν μα και εξάγουν πολιτισμό και δημιουργούν έναν δίαυλο καλλιτεχνικής επικοινωνίας με τη γειτονική χώρα.
Μια έκθεση που θα αποτελέσει την αρχή για τη δημιουργία ουσιαστικής σχέσης και ανταλλαγής απόψεων για την τέχνη συνολικά, με στόχο τη δημιουργία ενός ενδιάμεσου πόλου που παράγεται από τη σύγκρουση των δύο πρωταρχικών αντιθετικών πόλων.
Το άσπρο και το μαύρο της Ελλάδας (των ακραίων αντιθέσεων) συναντά το ενδιάμεσο γκρίζο της Ρώμης... σχέση διαλεκτική.
Την επιμέλεια έχουν οι ιδρυτές της ομάδας Δίπολα: επιλογή καλλιτεχνών – επιμέλεια – οργάνωση – στήσιμο: Δημήτρης Λάμπρου (Εικαστικός, Μεταπτυχιακό εικαστικών Τεχνών, ΑΣΚΤ, ιδρυτής ομάδας Δίπολα).
Επιμέλεια θεωρητικών κειμένων: Δημήτρης Καρατζάς (Εικαστικός, Μεταπτυχιακό εικαστικών Τεχνών, ΑΣΚΤ, Σχολή κινηματογράφου και τηλεόρασης Λυκούργου Σταυράκου).
2015 – 2025
Πριν από δέκα χρόνια ακριβώς λοιπόν, εν μέσω κρίσης, η νεοσύστατη τότε ομάδα, μέσω του ιστορικού τέχνης, επιμελητή της και καθηγητή αρχαίας τέχνης Ευθύμη Λαζόγκα κάνει αισθητή την παρουσία της στην καλλιτεχνική σκηνή, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στο Μεταξουργείο (Απρίλιος 2015).
Palazzo Marotti, Via Nazionale 176, Quartiere, Monti, Centro, Roma.
Η έκθεση έχει ως στόχο να αναδείξει νέους εικαστικούς και να προβάλλει το έργο τους σε σημαντικούς θεσμικούς χώρους, δίπλα σε αξιόλογους αναγνωρισμένους εικαστικούς, οι οποίοι αποτελούν και τιμώμενα πρόσωπα στις συγκεκριμένες εκθέσεις.
Οι νέοι δημιουργοί πραγματεύονται και προβάλλουν εικαστικά, μέσα από έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, εγκαταστάσεις, βίντεο και performances τις δύο αντιφατικές έννοιες που ορίζει ο όρος «δίπολα». Κάθε εννοιολογικό δίπολο αναδεικνύεται μέσα από ένα ή δύο ξεχωριστά έργα, που μεταξύ τους βρίσκονται σε άμεσο διάλογο για να αντιπαρατεθούν θεμελιώδεις αντιφατικές έννοιες όπως η ύλη και το άυλο, το εφήμερο και το αιώνιο, η εικόνα και το ανεικονικό, το αρσενικό και το θηλυκό, το φως και το σκοτάδι, η άνοδος κι η κάθοδος, το αριστερά και το δεξιά, δίνοντας τη δυνατότητα στους καλλιτέχνες να συνδυάσουν διαφορετικά υλικά και να αναδείξουν δύο διαφορετικές εικαστικές ταυτότητές τους (Ευθύμης Λαζόγκας, ιστορικός τέχνης).
Σύμφωνα με τον εικαστικό και συν-ιδρυτή της ομάδας Δίπολα, Δημήτρη Καρατζά, τα Δίπολα είναι ένας ζωντανός οργανισμός σύγχρονου πεδίου της τέχνης, μία νησίδα δημόσιας σφαίρας.
Η καλλιτεχνική ομάδα ΔΙΠΟΛΑ αποτελεί μια δυναμική πλατφόρμα έκφρασης και αναστοχασμού, γεννημένη από την ανάγκη να συνδεθούν δημιουργικές δυνάμεις και να διαμορφωθεί ένα πεδίο διαλόγου ή αλλιώς μια "νησίδα δημόσιας σφαίρας”. Η “ζωή” μετά τις σχολές τέχνης και ειδικά την περίοδο που έκανε τα πρώτα της βήματα η ομάδα ήταν στην κυριολεξία από μεριάς έμπνευσης και καλλιτεχνικής κοινότητας μια έρημος και ειδικά στην περιφέρεια. Από την πρώτη της παρουσίαση στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων το 2015, η ομάδα εξελίχθηκε σε έναν ανοικτό οργανισμό, όπου εικαστικοί, ιστορικοί τέχνης, συγγραφείς και επιμελητές συνεργάζονται, πειραματίζονται και αναζητούν νέα μοντέλα καλλιτεχνικής σύμπραξης και παρουσίασης της δουλειάς τους. Οι δράσεις μας περιλαμβάνουν εκθέσεις και παρεμβάσεις πέρα από το κέντρο της Αθήνας, σε χώρους που δεν ανήκουν στα καθιερωμένα σημεία της εικαστικής σκηνής. Παράλληλα, έχουμε διοργανώσει εκθέσεις εκτός Ελλάδας, επιδιώκοντας τη σύνδεση με διεθνείς πολιτιστικούς φορείς και την παρουσίαση της δουλειάς μας σε ένα ευρύτερο κοινό. Ενώ το όραμα της ομάδας το έχουν εμπιστευτεί σημαντικοί καλλιτέχνες με μεγάλη καλλιτεχνική πορεία αλλά και νεότεροι εικαστικοί.
Πέρα όμως από τις ιστορικές περιοδολογήσεις και τις «θεσμικές» εκπληρώσεις, ενόψη απουσίας ανοικτών δομών, η ομάδα ΔΙΠΟΛΑ και συγκεκριμένα τα ιδρυτικά της μέλη πασχίζουν να φτιάξουν έναν ιστό για να αιχμαλωτίσουν αυτό που χάνεται ή στην καλύτερη αυτό που είναι ήδη χαμένο για πάντα. Κρυφός πόθος είναι η ώθηση που δίνει η ομάδα στα μέλη της να λειτουργήσει προωθητικά για να ξεθαφτούν οι παραπόταμοι ενός ρεύματος που διαπερνά αυτό τον τόπο.
Αλλά όταν μιλάμε για τόπο δεν μιλάμε μόνο για γεωγραφία αλλά για τη διαρκή αναδημιουργία μέσα από την ανθρώπινη εμπειρία μιας γέφυρας για την αποκάλυψη νέων νοημάτων και ρηγμάτων.
Τα ΔΙΠΟΛΑ ως στοχασμό δεν έχουν τις αντίθετες έννοιες ως σταθερά μεγέθη αλλά ως πεδία αβεβαιότητας και μεταβολής.
Το ερώτημα, που συνεχώς εμφανίζεται δεν είναι αν τα δίπολα “επιλύονται”, αλλά πώς μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε δημιουργικά, ώστε να αναδείξουμε τις μεταβατικές, ανοιχτές και δυναμικές τους δυνατότητες.
Αν η κοινωνία με τη λογική των δύο άκρων αλλά και με τη ρευστότητα των ταυτοτήτων χειραγωγήθηκε και αποσταθεροποιήθηκε, πρέπει να ρωτήσουμε: πώς μπορούμε να ισορροπήσουμε τη δυναμική αλλαγή με τη συλλογική συνοχή;
Αντί για έναν τυφλό νεωτερικό ριζοσπαστισμό ή έναν αντιδραστικό συντηρητισμό, πρέπει να αναρωτηθούμε τι από το παρελθόν μπορεί να εξελιχθεί και τι πρέπει να διατηρηθεί.
Αυτή είναι και η διανοητική και αισθητική στάση μας απέναντι στον σύγχρονο κόσμο. Βασίζεται στην ένταση μεταξύ του τοπικού και του παγκόσμιου, στην ανάγκη να διατηρηθεί η μνήμη και η συνέχεια μέσα από σύγχρονες μορφές έκφρασης. Αυτό μας φέρνει κοντά σε έργα όπως του Γιώργου Ξένου που έχει στηρίξει πολλές φορές τη δουλειά μας αλλά και άλλων δημιουργών όπως των Γιώργου Σκυλογιάννη, Νίκου Έξαρχου, Μαργαρίτας Πέτροβα κ.ά. Οι ιδέες του Αλέξανδρου Τζώνη για το πώς να διατηρήσουμε την αίσθηση του χώρου, τη φυσική εμπειρία των υλικών και τη σχέση με τη μνήμη αντί να αφεθούμε σε μια “iconic” ρευστότητα είναι που μας δείχνουν ένα δρόμο μέσα και πέρα από τα δίπολα. Ως προς αυτό έχουν πολλά να γίνουν μιας και νιώθουμε ότι ακόμα είμαστε στην αρχή. Στο άρθρο του “Critical Regionalism Revisited” ο Kenneth Frampton, που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 103 στο περιοδικού OASE το 2019, στη σελίδα 18 και ενότητα 3 μας θυμίζει τις πηγές αυτής της ιδέας:
“In their seminal essay, “The Grid & the Pathway” of 1981 in which they first coined the term Critical Regionalism, Alex Tzonis & Liane Lefevre singled out the Benaki St apartment block in Athens of Dimitri & Susanna Antonakaki dating from 1974, for synthesizing the dialogical & in many respects antithetical relationship between Dimitri Pikionis’s highly topographic Philopappou Hill in Athens of 1959 and the structural grid of Konstantinidos’s Janina archeological museum of approximately the same date! As l wrote in 1985, Tzonis considered the Benakis building as combining the labyrinthic pathway of the Greek island vernacular with a regular trabeated Neo- Corbusian reinforced concrete grid!”
Η πλούσια πολιτισμική στρωματογραφία, το ισχυρό γεωγραφικό και κλιματικό αποτύπωμα αλλά και η υλική και πνευματική παράδοση της Ελλάδας για εμάς είναι ένα πρωτογενές υλικό.
Από την άλλη, η αναπόφευκτη διαλυτική δύναμη της τεχνολογίας μας προτρέπει να οργανώσουμε τις μορφές γύρω από μια έλλειψη που δημιουργεί ένταση και ροή – αντί να έχουμε μια σταθερή σύνθεση να έχουμε μια αίσθηση αναμονής, συγκέντρωσης ή ακόμη και απώλειας.
Αυτή η αισθητική προβληματική συνδέεται με έργα που διερευνούν τη σχέση παρουσίας-απουσίας, τη δομή του κενού και την ενεργή συμμετοχή του θεατή στην αντίληψη του χώρου.
Εν κατακλείδι, αυτός ο ρόλος δεν είναι ένας ρόλος εμπροσθοφυλακής (Avant-garde), αλλά οπισθοφυλακής (Arrière garde), μιας και από εκεί κανείς μπορεί να αισθανθεί τόσο το νέο που έρχεται όσο και το παλιό που προϋπήρχε.
Καρατζάς Δημήτρης, Εικαστικός – Εκπαιδευτικός, Μεταπτυχιακό εικαστικών Τεχνών, ΑΣΚΤ, Σχολή κινηματογράφου και τηλεόρασης Λυκούργου Σταυράκου.
Βιβλιογραφία: Παραπομπή κειμένου: Σκανδάλης, Σ. (Χειμώνας 2022-23). Ένα θετικό ρεύμα σκέψης μέσα στο ταραγμένο πέλαγος της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. ΚΤΙΡΙΟ, (13).
https://www.polismagazino.gr
.jpg)
